| Title | : | Het tegenovergestelde van een mens |
| Author | : | |
| Rating | : | |
| ISBN | : | 9025446345 |
| ISBN-10 | : | 9789025446345 |
| Language | : | Dutch; Flemish |
| Format Type | : | Hardcover |
| Number of Pages | : | 175 |
| Publication | : | First published June 1, 2017 |
| Awards | : | ANV Debutantenprijs Longlist (2018) |
Het tegenovergestelde van een mens Reviews
-
Ik was niet voorbereid op Het tegenovergestelde van een mens van Lieke Marsman. Ik pikte het boek met de mooie lila cover uit in de bibliotheek, las snel de achterflap (iets over het klimaat, fijn, lekker actueel), en besloot het een kans te geven. Op die manier leerde ik Ida kennen, een studente in haar twintigerjaren die geïnteresseerd is in het klimaat, in de mensheid en in hun onderlinge verhouding. Ida denkt veel na. Ze verliest zich in abstracte hersenspinsels. Ik op mijn beurt, verloor mezelf in haar gedachten. Want die waren op veel momenten zo vreselijk raak. Mocht de bibliotheek me er geen boete voor geven, zou ik passage na passage gemarkeerd hebben.
Het Tegenovergestelde van een mens heeft maar heel weinig plot, en heeft ook niet de standaard structuur die je van een roman zou verwachten. Zo wordt Ida’s stream of consciousness hier en daar doorweven met stukjes poëzie. Op die manier geeft Marsman haar achtergrond als dichter prijs en toont ze wat ze allemaal in huis heeft. En dat is heel wat. Dit boek is ongetwijfeld niet voor iedereen, maar ik ben fan. -
Met "Als kind hield ik ervan om te fantaseren dat ik een komkommer was." opent Lieke Marsman op geniale wijze haar prozadebuut Het tegenovergestelde van een mens. Haar creatieve en poëtische taalgebruik maakt dit boek heerlijk om te lezen, al ligt voor de mij de thematiek van klimaatverandering er net iets te dik op. Desalniettemin is dit een boek zoals ik nog niet eerder las. Mooi, ontroerend en herkenbaar.
Mijn complete recensie lees je op
Boekvinder.be. -
Ik weet het niet.
Mooie zinnen als in poezie. Stukken niet al te boeiend proza. Essays die me goed aan het denken zetten.
Maar ik zie niet in waarom ze in een boek moeten zitten, wat de eenheid is die het een echt boek maakt. Ik zie een leuk experiment over een hip thema dat slechts te dele geslaagd is.
En dan toch drie ballen geven. Tsja. De taal is echt erg mooi. -
2.5
For a book that has climate anxiety as a central theme it sure does waste a lot of paper rupi Kaur style -
Wat een boek. Ik moest er zelfs een beetje van huilen
Tweede keer lezen was ook weer fijn ❤ -
3+
Eerder een essayistische novelle dan een meeslepende roman. Gedachten en beschrijvingen schommelden voor mij tussen herkenbaar en voorspelbaar, cliché en origineel, wijs en ietwat puberaal.
Maar ben blij dat ik het gelezen heb.
En de klimaatopwarming kan niet genoeg onder de aandacht worden gebracht -
Wilde een van de duizend mooie zinnen uitkiezen en hier opschrijven maar het was te moeilijk, dus hier is de eerste zin want die is leuk:
"Als kind hield ik ervan om te fantaseren dat ik een komkommer was."
En verder: lees dit boek!! -
Na het herlezen vind ik deze beter! Love dat
-
het lawaai van ons
Opmerkelijk goed boek. Wel doorlezen, want dan komt het vlechtwerk van begrippen en verhaallijnen ten volle tot zijn recht. Marsman vertelt het persoonlijke verhaal van hoofdpersoon Ida en het verhaal over klimaatverandering en legt geraffineerd verbanden tussen die twee. De compositie is een originele mix van fictie, essay (inclusief literatuurlijst) en poëzie, leesbaar en aantrekkelijk geschreven, met af en toe de bekende uitglijers in zinloze taalconstructies die schijnbaar onvermijdelijk zijn in boeken van de hand van mensen die filosofie hebben gestudeerd.
Leeswaarschuwing: aantekeningen voor mezelf gemaakt, één grote spoiler, even anekdotisch als het boek zelf
Kantelpunt
Ida staat op het kantelpunt van student naar iemand die zichzelf in het leven onderhoudt en in stand houdt. Ze zoekt naar richting en houvast en valt steevast als een tuimelaar achterover in terugkijken naar haar depressieve kindertijd met de ontdekking van haar homoseksualiteit en het mensbeeld van haar moeder dat alle mensen slecht zijn. Om de sprong naar een werkend leven nog even uit te stellen, gaat ze een stage aan bij klimaatwetenschappers waar ze op een andere manier de thema’s van haar zelfobsessie tegenkomt: kinderen (worden er teveel van geboren in de wereld), depressie (de onmacht van individuele mensen om klimaatverandering te stoppen maakt apathisch), goed versus volmaakt leven (niemand kan leven zonder op enige wijze impact op de natuur te hebben), zichzelf belangrijker maken dan ze is (de natuur kan bestaan zonder mensheid, andersom niet), het kantelpunt in haar leven loopt parallel met het kantelpunt van de mensheid (van het stabiele holoceen naar het destructieve antropoceen), liefde voor spullen (eerbied voor de natuur), symptoombestrijding in therapie (geo-engineering om klimaatimpact te reduceren), egoïsme in de relatie met haar vriendin (de mensheid denkt ook alleen maar aan zichzelf)... Ondertussen worstelt Ida met de relatie met haar vriendin Robin die de stap naar zelfstandigheid en verantwoordelijkheid al heeft gemaakt.
(Noot: geo-engineering: sulfaat injecteren in de stratosfeer, reflecterend materiaal in zee kieperen of woestijnen wit verven om zonlicht te weerkaatsen).
Dilemma
Eén thema schuurt bij mij in het bijzonder. Marsman schrijft dat de inzet van de wetenschap om van dodelijke ziektes chronische te maken desastreus is vanuit klimaatoptiek omdat dit bijdraagt aan de overbevolking van de wereld. Uit de media weten we dat zo’n ziekte, het afschuwelijke kanker, Lieke Marsman heeft getroffen. Hoe zou zij sindsdien over haar individuele leven denken? Hier uit zich hét dilemma aller duurzaamheidsdilemma’s: hoe verbinden we het eigenbelang van mensen, individueel en in rollen in samenleving en bedrijfsleven met impact, met het grotere belang van de mensheid als onderdeel de natuur? Oftewel: ego met geo. Oftewel: red jezelf, begin bij de natuur.
Wie is ‘ik’
De verleiding is groot om in de stem van de verteller die van de schrijfster te horen. Vooral door de essayistische schrijfstijl. Maar klopt dat wel? Even wat snelle factchecking: lesbisch (bron: gaykrant), ‘This changes everything’ van Naomi Klein (bron: Trouw), therapeut en zichzelf groter maken dan ze is (bron: interviewsekkers.blogspot), check. Opgegroeid in een vinexwijk, in Den Bosch?? Twijfelgeval, niet echt een vinex-stad, toch? Stage in Italië, daar vind ik geen bewijs van. Broer? Geen broer. Check. Kortom: laten we er vanuit gaan dat de hoofdpersoon Ida een personage is en niet proberen om te fileren welk deel van haar de schrijfster vertegenwoordigt en welk niet. Ik heb eerder de indruk dat Marsman haar personage heeft gemodelleerd naar kenmerken van klimaatproblematiek (zie hierna).
Onderzoek
Dit boek is te lezen als een onderzoek naar hoe je een goed mens kunt zijn. Uitgangspunt daarbij is de aanname dat de mens van nature slecht is en dat verdoezelt met de illusie dat dit vooral voor anderen geldt. Marsman onderzoekt het thema via allerlei invalshoeken: trouw in relaties en familieverbanden; goed omgaan met de natuur; leven volgens normen en waarden van een oudere generatie; god als oorzaak van het slechte (en de mens als die van het goede); (tiener)depressies, alleen willen zijn en toch eenzaam kunnen zijn; een geslaagde dag hoeft niet een volmaakte dag te zijn (P. Handke); .... . Het levert een verzameling van situatie-impressies, essay-achtige overdenkingen, citaten, zelfs poëzie op. Echter - helaas is er een ‘maar’ - ik mis een verband, een kapstok voor haar ideeën waardoor het boek een beetje op mij overkomt als anekdotisch. En soms een beetje gemakkelijk, wanneer Marsman alle verantwoordelijkheid voor het gevoel van ongemak van haar hoofdpersoon buiten haarzelf laat zoeken.
Rode draad
Misschien heeft Marsman expres een rode draad door haar ideeën achterwege gelaten. Ze laat haar hoofdpersoon zeggen dat die geen moedertaal heeft wanneer het op betekenis aankomt, dat ze is opgevoed met allerlei principes zonder rode draad. Daardoor werkt ideologie voor haar als het weer: veranderlijk en wisselvallig. ”Ik schipper tussen enerzijds het verlangen een actievere bijdrage aan de maatschappij te leveren, anderzijds het verlangen die maatschappij volledig buiten te kunnen sluiten.”, waardoor elke dag voelt als een compromis. Kun je het treffender beschrijven? Ze heeft moeite met contacten leggen. Haar vriendin Robin zit in allerlei commissies ”(...) waar ze zich moeiteloos doorheen delegeert.” Hahaha.
Kinderen
De rol die Marsman geeft aan de obsessie van Ida met haar kindertijd wordt in de tweede helft van het boek duidelijk. Daarin onderzoekt Marsman de rol van kinderen bij het tegengaan van klimaatverandering. Ze stelt dat het nodig is dat er meer mensen sterven en minder kinderen worden geboren en dat die visie bij veel mensen weerstand opwekt (”Milieunazi”). Ze vraagt zich af waarom mensen kinderen verheerlijken: iedereen is het geweest, het is een levensfase vol angsten en onzekerheden. Marsman geeft zelf het antwoord door Ida te laten verlangen naar een kind met haar vriendin - het is onze biologie om te willen voortplanten.
Depressie en klimaat
Ida tobt als kind met depressies en angsten, en als jong volwassene nog steeds. Ze is in therapie. Marsman beschrijft dat door depressie je gevoel van tijd vervaagt: geen warme nostalgie meer over het verleden, geen hoop voor verbetering in de toekomst, alleen een langgerekt nu vol niet-ervaren. Daarom háát Ida leven in het nu. Klimaatverandering heeft tijd nodig. Dus fitte mensen, geen depressieve. Aan de andere kant is klimaatverandering zo groot en onbeïnvloedbaar dat je er depressief van kunt worden.
Relatie
Ida filosofeert over haar relatie. Ze verlangt naar harmonie met haar vriendin, maar vindt ook conflict door hun anders-zijn: Ida introvert, Robin extravert. Ida fantaseert over burgerlijke dingen zoals kinderen en een vakantiehuis in de bergen voor grote familiebijeenkomsten, én vraagt zich af of haar geliefde wel goed voor haar is, en of ze dat nog kan worden. Ze zegt gedichten op om zichzelf beter te kunnen verdragen.
De titel
Als Ida op een dag als vroege puber haar moeder helpt met koken zeg haar moeder naar aanleiding van nieuwsberichten over de oorlog in Joegoslavië dat alle mensen slecht zijn. Ida wil goed zijn en besluit dat zij dus het tegenovergestelde van een mens moest worden. Jaren later nuanceert vriendin Robin het idee over mensen; zij vindt dat mensen ook lief voor elkaar kunnen zijn.
Taal
Taal is problematisch. Mulish noemde taal een barrière. Wat hij daarmee bedoelde is dat als je over iets schrijft voor anderen, dat je dat moet doen op een manier waarop die anderen begrijpen wat je bedoelt. Marsman haalt Kant aan, die in zijn Kritiek van de zuivere rede betoogt dat betekenis niet in de werkelijk kan worden gevonden, maar er door mensen aan wordt toegekend. Objecten leveren informatie aan de zintuigen en het bewustzijn ordent, duidt en begrijpt. Een idee bestaat uit taal en kan in dat domein worden uitgewisseld, maar het wordt ingewikkeld als je een gevoel wilt overbrengen of iets uit de werkelijkheid wilt beschrijven of duiden, als je iets van buiten de wereld van de taal die wereld inlaat. Daar is het Marsman volgens mij deels om te doen in dit boek. Misschien dat ze daarom experimenteert met taal in dit boek, om hetzelfde gevoel op verschillende manier aan te bieden in de hoop dat er één of twee raak zijn. Als hagel, taalhagel. Inmiddels is het idee van Kant over taal en duiding een breed geaccepteerd idee, maar zeg nou eerlijk: maakt het benoemen van de ziekte de covid19-patiënt op de IC meer of minder ziek? Of de kanker-patiënt, om Marsmans eigen ziekte aan te halen? Nee toch? Dus hoe we praten over ziekte verandert niets aan de ziekte zelf, die bestaat autonoom in de werkelijkheid. Uiteindelijk bestaat taal ook uit cellen en chemicaliën van het brein, uit dezelfde materie waaruit de werkelijkheid bestaat. Ik vind dat filosofen taal teveel gebruiken om zichzelf en anderen zand in de ogen te strooien. Ida weet dat dagen waarin ze zich geslaagd voelt, dagen zijn waarop het haar lukt om precies te zeggen wat ze denkt: ”Dit gevoel, het gevoel je de taal volledig te hebben toegeëigend, zou je inspiratie kunnen noemen. Het is een machtig gevoel.” Helaas maakt ook Marsman zich soms schuldig aan de neiging die typisch is voor filosofen om taalconstructies te bedenken om bijvoorbeeld aan te tonen dat ‘zijn’ tegelijk ook ‘niet-zijn’ inhoudt: taal maakt gelukkig, wat eigenlijk ongelukkig zijn inhoudt, dat soort dingen - waarmee ze toch weer taal inzet om barrières op te werpen. Als een stuwdam...
Belangrijk
Ida leert van haar therapeut dat het haar helpt om zichzelf niet belangrijker te maken dan ze is. Zo biedt Marsman ons meer fijne bespiegelingen.
- Zoals dat alcohol en seks eigenlijk niet vervelen versus al het andere in het leven wel.
- En dat ex-geliefden wegzakken in willekeurigheid, in de grijze massa ondanks de noodzakelijkheid van de verbintenis toen die er was - en dat geldt ook voor jou vanuit het perspectief van de ex-geliefde. Dit vind ik één van de belangrijkste observaties in dit boek, die van de toevalligheid van liefde en verbinding tussen mensen.
- Je kunt mensen aan je binden door ze schuldgevoel te bezorgen.
- Een gebeurtenis die waar is maar die je teveel belang toedicht, is een leugen. (Geldt dat ook voor jezelf teveel belang toedichten?)
- Mannen zijn bang dat zijn voor vrouwen alleen interessant zijn om seksuele en emotionele - en dus economische - redenen, volgens een essay van Adrienne Rich.
- Het domein van homoseksualiteit strekt zich uit tot ver buiten jaar eigenlijke grenzen: de schaarse ontmoetingen in bed zijn blijkbaar van groter belang dan alle ontmoetingen buiten het bed.
- Het Joni Mitchell-probleem is niet leuk gevonden worden of vanwege de verkeerde reden (vanwege de vroege folksongs van Mitchell in plaats van de muzikaal interessantere jazz- en klassiek-geïnspireerde late stijl). Citaat Mitchell: ”I’m fluid. You know. Everything I am I’m not. And that’s the way with all people if they really observe themselves.”
- Verlies wordt door anderen opgemerkt, behalve jezelf verliezen door teveel te drinken, te eten, te sporten, drugs gebruiken, te hartstochtelijk lief te hebben.
- Aan jezelf denken is niet hetzelfde als zelfreflectie. Hahaha.
- Weltschmerz is onvervuld verlangen, lijden aan de wereld; depressie is gebrek aan verlangen wegens gebrek aan gebrek (=overvloed).
- De idee van een ziel als een ondeelbaar bewustzijn is strijdig met conflicterende gevoelens: tegelijk bang én moedig zijn, tegelijk weg willen én willen blijven, tegelijk groots en zielig kunnen zijn, paradoxaal.
- Op een rotdag verlang je naar een volmaakte dag; een geslaagde dag ís. Een volmaakte dag moet je zelf inrichten, terwijl een geslaagde dag jou inricht, je verzet je niet.
Italië
Precies halverwege vertrekt Ida naar Italië. Met gemengde gevoelens en pijn in haar hart. Ze gaat helpen met publiciteit bij het opblazen van een stuwdam. Ze merkt dat alleen weghalen niet aanspreekt, mensen willen weten wat ervoor in de plaats komt. Interessante gedachte: David Attenborough pleit in zijn laatste film voor het opnieuw laten verwilderen van de aarde, creëren van overcapaciteit: de mens weghalen zonder er iets voor in de plaats te stellen.
Klimaat
De meeste klimaatdoden vallen niet bij een natuurramp, maar geleidelijk en één voor één, die vallen niet op. Je kunt er niemand direct en volledig de schuld van geven. Er zijn teveel mensen; de wetenschap zou moeten stoppen met het verlengen van mensenlevens, óf moeten werken aan het reduceren van het aantal geboortes; in Italië is het reproductiegetal < 1, dwz voor elke Italiaan die sterft komen er minder terug. De mens maakt zichzelf belangrijker dan ze is: de natuur kan bestaan zonder de mensheid, andersom niet. Toch spreken wetenschappers van dit tijdgewricht als de overgang van het stabiele holoceen naar het vernietigende antropoceen. Wat ik hier eigenlijk mis is de desastreuze rol van religie in het overdreven zelfbeeld van de mensheid. Om aan te geven hoe sterk de natuur is, beschrijft Marsman wat er gebeurt als een groot rotsblok in een stuwmeer valt: een vloedgolf spoelt over de dam, door het stroomdal en verwoest alles onderweg. De golf duwt lucht mee wat een schokgolf teweeg brengt die erger is dan Hiroshima. Om de mens terug te brengen tot natuurlijke proporties laat Marsman een wetenschapper analyseren dat ook denken is terug te brengen tot natuur en biologie: cellen en chemicaliën. Het subject is ook object .
Antropoceen
Marsman onderbouwt op verschillende manieren het bestaan van het antropoceen. Te beginnen bij Copernicus, die aantoonde dat de aarde om de zon draait. Ze laat zien dat de mensheid (lees: de kerk) er lang over heeft gedaan om dat inzicht te accepteren. Ze haalt Archimedes aan, die pleit voor het innemen van een buitenstaanderpunt voor overzicht; een goddelijk gezichtspunt voor universele uitspraken. De mensheid neemt zo’n standpunt niet in ten aanzien van klimaat. Hier schiet Marsman tekort. Ze haalt het argument aan dat de natuur onverschillig is en dat de mensheid daarom onbeperkt mag huishouden; nergens haalt ze het argument aan dat de mensheid met dat huishouden niet alleen het belang van de natuur schaadt, maar juist ook dat van zichzelf. Ik vind dat een relevante tekortkoming in dit boek. (Later dicht Marsman taal zo’n buitenstaanderstandpunt toe ten opzichte van de werkelijkheid, maar we hebben eerder gezien dat de redenatie van een van de werkelijkheid vervreemde taal geen stand houdt, en overigens niets aan problemen in de werkelijkheid oplost, daarvoor is taal vaak niet eens nodig). Na Archimedes en Copernicus is het de beurt aan Descartes die de mens verhief boven de rest van de natuur door (zelf)bewustzijn te identificeren. Tevens denken we sinds hem in objecten en subjecten, waarbij we subjecten (mensen) boven objecten (de rest van de natuur) plaatsen. Een gevaarlijke denkfout die op niets anders is gebaseerd dan hoogmoed. Tenslotte Kant die betekenis en duiding exclusief bij mensen legt, waardoor de hoogmoed en het egocentrisme van de mensheid nog verder werd gestimuleerd. De natuurkunde en technologie (landbouw, machines, fabrieken, de verbrandingsmotor, atoomenergie en kernwapens, etc) van mensen geeft het klimaat vervolgens de nekslag. We zijn als mensheid te slim en te vaardig geworden. Zonder natuurlijke vijanden zijn we met teveel en onze eigen grootste vijand. Om de natuur in dit denkraam te krijgen, pleiten filosofen voor het opheffen van het onderscheid tussen objecten en subjecten (Meillassoux in The great outdoors), waardoor aan objecten rechten kunnen worden toegekend, bijvoorbeeld aan regenwoud, dieren en planten. -
How should a person be 2.0
-
Ik ga goed op dit soort boeken - philosophy meets love story meets politics meets poetry
-
Als Klimawissenschaftlerin hat Ida feststellen müssen, dass die wahren „Entscheider“ unter Politikern zuvor die Markierungen setzen, die anderen Politikern als Basis für deren Entscheidungen dienen. Mit dem Belegen von u. a. „Future Planet Studies“ im Studium will sie sich für die politischen Aspekte des Themas wappnen. Wir befinden uns im Jahr 2005. Ida ist Anfang 30 und erlebt das große schwarze Loch nach dem Examen, in dem sie sich für ein wissenschaftliches Thema entscheiden und für einen Job bewerben muss. Ein Praktikum in den italienischen Alpen nahe der Schweizer Grenze verspricht ihr zunächst Aufschub. Der Abriss eines Staudamms dort, wo der Klimawandel bereits unübersehbar angegriffen hat, wird sie die nächsten Monate beschäftigen. Weil Niederschläge zunehmend als Regen fallen statt wie früher auch als Schnee, ist die Baumasse des Damms für die Wassermenge nicht mehr ausgelegt.
Einzige Konstante in Idas Leben war bisher ihre Liebe zu Robin (w), die erheblich selbstbewusster wirkt als Ida und sich, bestens vernetzt, ausgerechnet in Literaturwissenschaften bereits als erfolgreiche Wissenschaftlerin sieht. Ida dagegen neigte als Kind schon zu wahnhaften Vorstellungen und ihre Therapeutin sieht sie als alles andere als eine gefestigte Persönlichkeit.
Ida als Figur hat mich besonders als Wissenschaftlerin interessiert. Sie referiert und zitiert hier zum Thema Feminismus, lesbische Lebenswelt und Klimawandel. Vom Layout wirkt ihr kurzer Text innovativ, inhaltlich ist er mir zu wenig persönlich. -
2021 wordt het jaar van m'n lievelingsboeken herlezen
-
En nog een boek uit!
Dit boek is moeilijk te categoriseren: een soort van essayistisch verhaal met filosofische en poëtische intermezzo's over de klimaatcrisis. Lieke Marsman kan heel goed schrijven, heb daar echt van genoten. Ze werkt in dit boek met minihoofdstukjes die behoorlijk van de hak op de tak kunnen zijn, met soms een gedicht tussendoor, soms een hersenspinsel en soms weer terug naar het fictieve kernverhaal. Soms was het naar mijn zin iets te ongrijpbaar en poëtisch, maar aan de andere kant zaten er ook weer hele gave stukjes in. Het basisverhaal is kort en krachtig, goede boodschap.
Essentie komt neer op een fatalistische blik op de geocentrische/egocentrische eigenschap van de mens. Graag nog eens lezen om te zien of ik weer nieuwe inzichten ontdek. -
Ik las dit boek zonder de achterflap te lezen op aanraden van Katrin van de Velde. Het is een pareltje met schitterende zinnen, korte bespiegelingen waar een mens achteraf nog over nadenkt, uitspraken die nazinderen en blijven plakken.
Geleend uit de bib en uitgelezen en direct daarna besteld om in mijn boekenkast te hebben.
http://www.tzum.info/2017/06/recensie... -
*2,5
-
Wees bewust
van hoe alles is verweven
maar dicht niet het gat.
Koester de leegte
dat maakt dat u verlangt. -
schijt nederlands boek
-
3.5/5
-
"Als kind hield ik ervan om te fantaseren dat ik een komkommer was."
Dit is de beginzin van Lieke Marsmans debuutroman 'Het tegenovergestelde van een mens' en meer hoef ik dan eigenlijk niet meer te zeggen. Laat ik dat toch maar doen, komt-ie:
Meteen hierna zet Lieke zakelijk de eigenschappen van haar hoofdpersonage Ida neer, gewoon een lijstje. Ja, eigenlijk lijkt Lieke deze eerste bladzijden alles anders te doen. En dat blijft ze doen, niet alleen in de toon: alhoewel haar toon heerlijk onderkoeld en humoristisch is, en ze hiermee Ida zichzelf en de wereld laat beschouwen, maar zeker ook in de vorm: korte hoofdstukken, soms een gedicht, en soms iets dat meer lijkt op een essay.
De zakelijke stukken komen dus vaker terug, samen met momenten waarop je niet weet wie dit stuk geschreven heeft, wiens stem hoor je? Soms lijkt het Ida als ze over het klimaat verhaalt, maar soms gaat het juist over Ida; heeft ze het over zichzelf of heeft Lieke haar eigen stem in het geheel? Zo is er een constatering; een overgenomen alinea uit het boek 'Voyage in the Dark' waaruit een gedachte waaiert: hopen op hoop, maar "je moet er wel iets aan doen. Sparen voor een huis bijvoorbeeld. Zwanger raken. Of een stage beginnen, natuurlijk." waarmee deze gedachte uiteindelijk terugkomt bij ons hoofdpersonage Ida, maar denken wij dit over haar, of denkt zij het zelf? Lieke speelt met taal, met stemmen en zeker ook met de constructie van haar werk.
Lieke Marsmans zinnen zijn gecondenseerd, en ik kan me voorstellen dat dit voortkomt uit haar dichter-zijn; beperkte woorden om veel te zeggen, om precies dat ene te zeggen, zonder ruis. Haar taal is duidelijk en dubbelzinnig tegelijk. Zo ook haar hoofdstukken: niet uitweidend en maar twee, drie bladzijden lang, en toch vol verhaal.
Kom ik nog eens terug op die filosofisch-theologische beschouwingen, want die vormen het hart van de roman. Natuurlijk gaat het ook over de liefde, maar die staat symbool voor het klimaat. Of het klimaat staat symbool voor de liefde: zoveel bedoelingen en betekenissen in deze korte roman. Het staat of valt met de stuwdam, zullen we maar zeggen.
Maar ze weet wat ze doet als ze het heeft over de rol van de mens in klimaatverandering: Naomi Klein speelt terecht een hoofdrol, maar even zo makkelijk beschrijft ze de arrogantie en het centrisme van de mens, de betekenisgeving door de mens aan objecten zoals Kant die bedacht. En bij Meillassoux' 'The Great Outdoors' moet ik denken aan de boom die omvalt in het bos: als niemand het hoort of ziet, valt die boom dan wel om? als we klimaatverandering ontkennen, bestaat die verandering dan nog wel? we moeten naar die Great Outdoors waarin mens en natuur gelijk zijn en "waarin het menselijk bewustzijn geen rol meer speelt." En laat dat bewustzijn ons nu ook parten spelen in de liefde, zo is die cirkel weer rond.
"Misschien kunnen we in de kano gaan zitten
en wachten tot de rivier alles wegneemt."
Deze bespreking verscheen ook op mijn blog:
jmctimmermans.wordpress.com -
Wordt verliefd op de titel.
Op haar naam.
Dan op de kaft.
Open het boek.
Wordt stapelverliefd.
Ingrediënten: neem 'Dennie is een star' van Maartje Wortel.
Verander Maartje in Lieke (hoor je hem komen?), Wortel in Marsman, Dennie De Kat in een Kano op een stuwmeer in Italië, de Zwarte Gaten in het Heelal in de Klimaatcrisis en behoud de rest.
Wat je hebt zijn twee geweldige boeken.
Eenzaamheid - vergeefse pogingen tot liefde - veel liefdesverdriet - aantrekken - afstoten - drinken en andere niet-helpende manieren om met dit soort dingen om te gaan.
Gelukkig is er nog de liefde voor het boek.
Tot over mijn oren. -
Ik moet een beetje aan 'Zen en de kunst van het motoronderhoud' denken... Interessante stof, in deze 'roman' (is het een roman of is het een verzameling verhalende beschouwingen?), met als minpunt dat het verhaal me te dun is (de beschouwingen daarentegen het tegenovergesteld). Maar! Verrassende experimenten in de vorm, poëzie die iets toevoegt en heel veel wijze woorden.
-
Is het een roman? Is het een verhalenbundel? Een dichtbundel of een bundel essays? Het is alles. Mooi geformuleerde gedachten, een verhaal over een relatie en gefilosofeer over de klimaatcrisis, de mens, een geslaagde dag, taal en de liefde. Erg bijzonder.
-
Teleurstellend romandebuut van een knappe dichteres. Te pamflettair naar mijn zin, te glad en afgelekt. Ga me werpen op haar verzamelde gedichten, die zijn nu ook net uit.
-
Sommige momenten was ik fan maar even veel momenten dan toch weer niet.
-
Definitely a lot of fun! Bitesize chapters in Marsman's zippy n quirky style make this a breeze to read. Does a good job of discussing the emergent effects of climate change in a way that feels accessible, namely by paralleling it with the breakdown of a same-sex relationship.
Atomic blasts, dams, Joni Mitchell, lesbianism, wanting to be a cucumber. There's a big pick n mix of vibes goin on here.
In that regard, the book's main problem is with maintaining focus. Some of the longer essay sections, tho well-argued and intriguing on their own, seem kinda bolted on and they often stop the book's momentum dead. This is especially the case when the impact of the Big Shock Twist at the end is completely dampened (lol) by a fairly stale essay about language. I'm also not sold on some of the slightly limp poetry sections.
I've seen this bishboshy multi-format style executed better elsewhere for sure (most notably in Maggie Nelson's Bluets, which coincidentally also makes recurring reference to Joni Mitchell).
Learned a lot about the history of dam bursting tho! Enjoyed the reading experience despite its flaws. First time reading a Dutch author as well :) -
If climate change is always playing in your mind and you haven't read anything that portrays quite the way it echoes in your daily life, this is a good read.
A short and creative exploration of personhood, nature, and human relationships. Extremely relatable, to the point that the main character / narrator was not fleshed out enough to feel like a person, different from me and the author. The format was a patchwork of thoughts, events, quotes, poems, and narrative, which felt very freeing for the tiny wannabee writer hidden within me.
I would recommend reading it in one go, which I failed to do (reading Dutch is still not super comfortable for me) and the ending worked well nonetheless, but it probably feels more coherent when read all together.
“Op een rotdag denk je niet na over een geslaagde dag, maar over een volmaakte dag. Elke vraag die je jezelf stelt begont met wat moet, en niet met wat is... Het verschil zit hem erin dat je een volmaakte dag grotendeels zelf moet inrichten, terwijl een geslaagde dag jou inricht. Je verzet je niet.”
“jij huppelt as een vorm van overslaan”
“tijd heelt, maar tijd vervreemdt / de stilte van schemer / het lawaai van ons” -
Als je een roman-roman verwacht, kom je bedrogen uit, want dit is een mix van zeer korte hoofdstukjes proza, af en toe poëzie en wat langere beschouwende hoofdstukken tussendoor, die allemaal wel samenhangen.
Ben ik wel voor in, maar vond het hier misschien net iets te kort door de bocht; door het einde (tegelijkertijd zowel enigszins voorspelbaar als vrij absurd) voelde het voor mij ook een beetje flauw.
Ik zet wel de poëzie van Marsman op mijn te-lezen-lijst, en een volgend boek vast ook wel weer. -
Man this book was weird! Not a traditional novel, the story featured jumps in time, odd offshoots with philosophical essays, and modern poetry. This required more concentration than I am used to giving but I really enjoyed it! There were sentences in this book that were so haunting or gripping I wanted to highlight them (library book so no no). But then there were other bits I struggled to connect with. But it all comes down to the authors key tenet of the book which is the "language gap." We can use language to try and say exactly what we mean but we'll never succeed. Some parts of this book had no language gap and I felt like I touched by the author (primarily the parts about climate change). Other parts were muddled and esoteric. But this was a good challenge and a quick read and I enjoyed it. I recommend if you're looking for something quirky and different.
-
Er vinden zoveel genrewisselingen binnen dit boek plaats dat ik het experimenteel zou willen noemen, maar het is te goed geslaagd om experimenteel te zijn. Het is een boeiend, betrokken en tegelijkertijd makkelijk leesbaar boek waarin ook weer niet zoveel heel veel gebeurt (in the best way possible).
