Acquire Today روزنامه ی خاطرات عین السلطنه / جلد دوم Written And Illustrated By قهرمان‌میرزا سالور Published As Publication Copy

میرزا سالور عین السلطنه دومین فرزند ذکور شاهزاده عبدالصمد میرزا عزالدوله برادر ناصرالدین شاه و مادرش تاج ماه خانم دختر شاهزاده علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه فرزند فتحعلی شاه بود. عین السلطنه هم مانند عباس میرزا ملک آرا دیگر برادر زاده ی ناصرالدین شاه مورد لطف شاه نبود و با وجودی که مشاغل دوران قاجاریه میان شاهزادگان و فرزندانشان تقسیم می شد هرگز شغل قابل ذکری به عین السلطنه واگذار نشد و حتی با داشتن درجه ی سرتیب دومی توپخانه جیره و مواجب چندانی هم نداشت و علیرغم اصرار پدرش عزالدوله شاه با رفتن او به خارج و ادامه ی تحصیلش هم موافقت نکرد. خاطرات عین السلطنه که از یازده سالگی شروع به نوشتن آن کرده و تا چند روز پیش از مرگش درشمسی ادامه دارد. به گفته ی ایرج افشار بلندترین مفصل ترین و در عین حال مداوم ترین خاطرات رجال دوره ی قاجاریه است که جلد اول آن مربوط به دوران ناصرالدین شاه جلد دوم شامل وقایع دوران مظفرالدین شاه و جریانات مشروطه و جلد سوم شامل وقایع دوران محمدعلیشاه و استبداد صغیر است. گویا جلد چهارمی هم هست که به دوران احمدشاه و پهلوی مربوط می شود.
عین السلطنه درقمری با لقب آجودان حضور و منصب سرتیب دوم توپخانه وارد خدمت وزارت جنگ می شود دردر معیت پدر به حکومت همدان می رود و مدتی کوتاه درنیز حاکم نهاوند بوده و درلقب عین السلطنه می گیرد. پس از تاجگذاری مظفرالدین شاه و تعیین ولیعهدی محمدعلی میرزا جزو همراهان ولیعهد عازم تبریز می شود اما در قزوین جایی که پدرش عزالدوله حاکم بود محمدعلی میرزا حکم او را موقوف می کندو عین السلطنه تابه سمت نایب الحکومه در قزوین می ماند. دربه سمت نایب الایاله ی فارس و سال بعد رییس قشون فارس می شود. دربه عنوان نایب الحکومه ی خمسه زنجان همراه پدرش عزالدوله به زنجان می رود و دو سال در این سمت می ماند. ازاز خدمات دولتی دست می کشد و. . دربرای رسیدگی به املاک پدرش در الموت و به آنجا می رود و مدت چهارده سال در قریه ی زوارک الموت می ماند. . درشمسی از قزوین به تهران می آید و تا آخر عمر نهم مهرماهشمسی با درآمد املاکی که به ارث برده زندگی می

کند.
هرچه از عمر عین السلطنه می گذرد و پختگی اداری و اجتماعی او بیشتر می شود بینش او نسبت به جریانات دقیق تر می شود و می کوشد جوانب هر قضیه و علل و موجبات بروز هر واقعه ای را شرح دهد. . در مواردی مثل قتل ناصرالدین شاه عزل امین السلطان و امین الدوله تنها به گزارش نویسی که در برگیرنده ی شایعه ای نادرست باشد اکتفا نکرده نکته هایی در باره ی اخلاق و عادات ناصرالدین شاه از جمله پرخوری مضحکه پردازی و نوشته یا به حاتم بخشی های بیجای مظفرالدین شاه عده ی زنان ناصرالدین شاه وضع حرم و سرنوشت آنها و قدرت و اعمال نفوذ خواجه ها و عمله ی خلوت اشاره کرده در مورد تاخیر ورود مظفرالدین شاه از تبریز به پایتخت و مهارت امین السلطان در اداره ی تهران پس از قتل ناصرالدین شاه اشاره های دقیق دارد یکایک همراهان مظفرالدین شاه را به دقت معرفی می کند. آگاهی های مفیدی از نحوه ی گرفتاری میرزا رضا کرمانی و کشتن او نخستین سلام دربار مظفرالدین شاه قروض نایب السلطنه کامران میرزا اغتشاش های مملکتی و درباره ی رجال سرشناس دوره ی مظفرالدین شاه حکیم الملک عین الدوله مستشارالملک سهم الملک نصرت السلطنه شعاع السلطنه سالارالدوله صدیق دیوان عمیدالدوله نظم السلطنه نظام الدوله سعدالسلطنه نیرالدوله عضدالدوله فخرالملک اردلان فخرالملک کفری نصرالسلطنه اصف الدوله فرمانفرما و بی پولی مملکت و مردم اوضاع بی نظام قشون و طرز حکومت مداری والیان و حاکمان ولایات دقت عمل بخرج داده است. شرح مسافرت او به ترکستان روس از راه خراسان از این جهت که این سفر مقارن صدور فرمان مشروطیت و انعکاس اخبار ایران و تهران در آنجا بوده اطلاعات مفیدی از وضع عشایر و قبایل راه ها و آبادی ها محصول ها قیمت ها مالیات ها مجازات ها نحوه ی مسافرت با اسب و طرز حمل و نقل و احوال خدم و حشمی که با افراد دولتی حرکت می کرده اند میزان تسلط و قدرت و تدبیر و مردم داری و سلوک میرزاعلی اصغرخان امین السلطان و ناتوانی سیاسی و کم تدبیری امین الدوله در اداره ی امور مملکت از جمله وصف دقیق اخلاقیات و روحیات برخی رجال با زبان طنزی که جای جای بکار برده خاطرات عین السلطنه را به نوعی از خاطرات رجال دیگر قاجار متمایز می کند.
عین السلطنه خود می نویسد می دانم کسی که این روزنامه را قرائت کند ایراد خواهد گرفت که این همه اباطیل و طول کلام برای یک سلام یا ورود یک سلطان چه حاجت است و لیکن این طور نیست. . وضع تواریخ ایران مغشوش بوده و هست و هیچ مورخی ضبط این جیزها را نکرده در لباس و عادات و جزئیات و فرمایشات سلام و اندرون و شکار و سواری اگر پادشاه گنجشکی هم نزده باشد صد شیر و پلنگ تفصیل داده اگر کلمه ای فرمایش کرده صد کلمه و عبارات بی معنی شرح داده و. . اگر جنگی کرده و شکست خورده تمامن به فتح و ظفر نسبت داده فقط کلیات امر و آن هم بطور رسمی درج کرده اند گمان می کردند همیشه سلاطین به یک قسم بوده لباس و سلام و کارهای آنها تغییر پذیر نیست و دور نمی رویم کدام یک از کارهای شاه عباس و نادرشاه افشار و کریم خان زند را الان می دانیم یا نوشته اند مگر کلیات امور آنها را اگر هم نوشته اند مثل "دره ی نادری" و "جهانگشای نادری" چیزی بی سر و ته و بکلی برخلاف تواریخ فرنگ است که از چهار صد و هشتاد سال قبل از عیسی تا کنون نکات جزئیه یک سردار یا وزیر معلوم است هزار سال بعد کسی چه می داند شاه چه قسم کشته شد و پسرش چه قسم آمد و نشست اسکندربیک منشی یا خواند میر یا میرزامهدی خان هرچه به میل سلطان بوده نوشته و تمام را به عبارت پردازی و کلمات مغلق پرداخته اند من هرچه جلوی قلمم می آید می نویسم. خدا کند این نوشته جات به دست نااهلان نیافتد که اسباب مخمصه بشود و روح من در عذاب باشد".
sitelinkروزنامه ی خاطرات عین السلطنه / جلد دوم.